Devrimin Gölgesinde Bir Deha: Vasiliy Leontief’in Erken Yılları (1905–1931)

 

Devrimin Gölgesinde Bir Deha: Vasiliy Leontief’in Erken Yılları (1905–1931)

Ercan Eren

I. Rusya İmparatorluğu'nda Bir Başlangıç (1905–1925)

Vasiliy Wassilyevich Leontief, 5 Ağustos 1905'te (bazı kaynaklara göre 1906) dünyaya gözlerini açtı. Ancak hayatının ilk yirmi yılı, babasının akademik kariyerinin merkezi olan St. Petersburg'da, Rus İmparatorluğu'nun ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin en çalkantılı döneminde geçti.

Leontief, St. Petersburg’daki evlerinde üst düzey bir entelektüel atmosfer soluyarak büyüdü. Babası, Profesör Vasiliy Sr., tanınmış bir ekonomi profesörüydü ve kökenleri Eski İnanan (Old Believer) Rus tüccar ailesine dayanıyordu. Annesi Evgenia Becker ise varlıklı bir Odessa Yahudi ailesinden geliyordu. Bu kültürel ve akademik kesişim, genç Vasiliy'in bilim ve sanata karşı keskin bir ilgi duymasını sağladı.

Ailesi, siyasi olarak ılımlı ve liberal bir çizgiye sahipti; genellikle Menşevik ideallere yakın duruyorlardı. Bolşeviklerin radikal ve devrimci yöntemlerinin aksine, Rusya'nın aşamalı ve demokratik bir sosyalizme geçişini savunuyorlardı.

Leontief, çocukluk yıllarında Şubat Devrimi’nin başlangıcındaki başıboş kurşun seslerini ve Lenin'in Kışlık Saray önündeki konuşmasını bizzat deneyimledi. Bu tarihsel kargaşa, onun ekonomik sistemlerin nasıl işlediğine ve toplumsal refahın nasıl sağlanabileceğine dair erken yaşta güçlü bir ilgi geliştirmesinde katalizör oldu.

Genç Vasiliy, 15 yaşında (1921), Petrograd Devlet Üniversitesi’ne girdi ve Felsefe, Sosyoloji okuduktan sonra İktisat alanına yöneldi. 1925'te "Öğrenilmiş Ekonomist" unvanını (yüksek lisans derecesine eşdeğer) almasına rağmen, akademik özgürlük ve ifade hürriyeti için Sovyet rejimine karşı çıkan öğrenci hareketlerine katıldı. Bu muhalefet nedeniyle Çeka (gizli polis) tarafından birkaç kez gözaltına alındı. Leontief, Bolşevik yönetimin akademik ve kişisel özgürlükleri yok ettiğini görerek, ülkeyi terk etme kararı aldı.

II. Girdi-Çıktı'nın Tohumlarının Atıldığı Yer: Weimar Almanya'sı (1925–1931)

1925 yılında, Sovyet makamlarının yanlış teşhis konulan ölümcül bir hastalığı olduğu düşüncesiyle izin vermesi üzerine, Leontief akademik özgürlüğün peşinden Almanya'ya göç etti.

Berlin Üniversitesi ve Sombart'ın Etkisi (1925–1928)

İlk durağı Berlin Üniversitesi oldu. Burada, Werner Sombart gibi Almanya'nın önde gelen sosyolog ve iktisatçılarından ders alma fırsatı buldu. Leontiev'in doktora danışmanı olan Sombart, ünlü bir İktisat Tarih Okulu figürüydü ve öğrencilerine ekonomiye bütünsel (holistik) bir perspektiften yaklaşmayı ve onun yapısal bağlantılarını incelemeyi öğütlüyordu.

Leontief, 1928'de Der Wirtschaft als Kreislauf (Bir Dolaşım Olarak Ekonomi) başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. Sombart'ın yapısalcılık çağrısını kabul etti, ancak onu Tarih Okulu'nun yöntemlerinden kopararak, matematiksel kesinlik ve ampirik nicel analiz yoluyla somutlaştırmayı hedefledi. Bu, soyut teorik modelleri gerçek dünya verileriyle doldurma yolunda ilk ciddi adımıydı.

Kiel ve Analizin Doğuşu (1927–1930)

Doktorasının ardından, Leontief Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü'ne geçti. Burası, uygulamalı araştırmaya ve uluslararası konjonktür çalışmalarına odaklanmış bir merkezdi. Bu ortamda, Leontief teorik düşüncesini pratik bir araca dönüştürdü.

1928-1929 yılları arasında, meşhur Girdi-Çıktı Analizinin temel matris cebiri formülasyonunu geliştirdi. Bu analiz, bir ekonominin farklı sektörlerinin (örneğin demir-çelik, otomotiv, enerji) birbirine ne kadar girdi sağladığını ve ne kadar çıktı talep ettiğini gösteren karmaşık bir denge modelini ifade ediyordu.

Kiel ‘deki görevinin bir uzantısı olarak 1929'da Çin'e kısa bir danışmanlık gezisi yapması (Çin Demiryolları Bakanlığı için), bu analitik aracın büyük altyapı projeleri ve ulusal planlama için ne kadar hayati olduğunu pratik olarak görmesini sağladı.

III. Baskıdan Kaçış ve Yeni Dünya (1931)

1930'ların başında, Avrupa hızla siyasi kaosa sürükleniyordu. Büyük Buhranın neden olduğu ekonomik yıkımın yanı sıra, Almanya'da Nazilerin yükselişi akademik ve kişisel özgürlükler için büyük bir tehdit oluşturuyordu. Vasiliy Leontief, annesi tarafından Yahudi kökenli olması ve demokratik/liberal eğilimleri nedeniyle Nazi baskısının potansiyel hedefiydi.

Leontief, tıpkı Sovyet Rusya'dan kaçtığı gibi, özgür bir akademik ortam arayışıyla 1931 yılında Almanya'yı terk etti ve Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti.

ABD'de, geliştirdiği çığır açan Girdi-Çıktı metodolojisi için Avrupa'da bulamadığı kaynakları ve ilgiyi bulmayı umuyordu. İlk olarak National Bureau of Economic Research (NBER) bünyesinde çalışmaya başladı, ancak çok kısa bir süre sonra akademik kariyerinin ve Girdi-Çıktı Analizinin merkezi haline gelecek olan Harvard Üniversitesi tarafından keşfedildi.

Artık Leontief, Sovyet muhalifi bir sürgün, Sombart'ın öğrencisi ve Girdi-Çıktı matrisinin mucidi olarak, Amerikan ekonomisinin verilerini toplayıp analiz ederek ekonomi biliminde devrim yapmaya hazırdı.

Kaynakça

Leontief, Wassily. Input-Output Economics. Oxford University Press, 1966.

Leontief, Wassily. "Biography" (Nobel Ödülü Biyografisi). The Nobel Foundation, 1976

Dietzenbacher, Erik ve Lahr, Michael L.  Wassily Leontief and Input-Output Economics, 2004