Versailles'in Gölgeleri ve Akışkan Zenginlik: François Quesnay’in (1694- 1774) Hikayesi

 

Versailles'in Gölgeleri ve Akışkan Zenginlik: François Quesnay’in (1694- 1774) Hikayesi

Ercan Eren

Bir Köylü Çocuğunun Hırsı

1694 yılının Fransa'sında, mütevazı bir çiftçi ailesinin çocuğu olarak doğan François Quesnay, kaderini tarlanın sınırlarının ötesine taşımayı daha en başından kafasına koymuştu. Çoğu yaşıtının aksine, Quesnay okuma yazmayı bile geç yaşta, büyük bir azimle kendi kendine öğrendi. Onun için bilgi, sosyal statüyü aşmanın tek aracıydı.

Quesnay, bilim yolunda ilerlemeye karar verdi ancak o dönemin katı hiyerarşisiyle karşılaştı. İki ayrı tıp dünyası vardı:

1. Cerrahlar (Chirurgien): Elle çalışan, bıçak kullanan, yara saran veya diş çeken zanaatkârlar olarak görülürlerdi. Çoğu zaman resmi üniversite eğitimi almaz, çıraklıkla yetişirlerdi. Sosyal statüleri düşüktü.
2. Hekimler (Médecin): Latince bilen, üniversite mezunu, teorik tıp bilgisine sahip entelektüellerdi. Kan alma ve diyet gibi teorik tedaviler uygulayıp en yüksek sosyal çevrelere girerlerdi.

Quesnay, kariyerine pratik becerisini konuşturarak bir Cerrah olarak başladı. Ancak onun zekâsı ve bilime olan derin bağlılığı, onu hızla diğer cerrahlardan ayırdı. Kısa sürede Paris'in en yetenekli cerrahlarından biri olarak ün kazandı ve 1737'de Kraliyet Cerrahlık Akademisi'nin sekreterliğine kadar yükseldi. Bu, cerrahlara hak ettikleri itibarı kazandırma yolundaki kişisel zaferiydi.

Diplomanın Altın Anahtarı

Ancak Quesnay'in hırsı, sadece cerrahlıkla sınırlı kalamazdı. Entelektüel tartışmalara katılmak, sarayın zirvesine tırmanmak için ihtiyacı olan tek şey vardı: Hekim (Doktor) diploması.

1744'te, tıp alanındaki üstün başarısı ve yazdığı bilimsel eserler sayesinde, Quesnay'e bir istisna yapılarak hekim diploması verildi. Bu diploma, Quesnay'in hayatındaki en önemli adımdı. Artık o, sadece bir cerrah değil, aynı zamanda en prestijli çevrelere kabul edilebilecek bir Hekim'di.

Bu sayede, ünü kısa sürede saraya, Fransa'nın en güçlü kadını olan Kral XV. Louis'nin metresi Madam de Pompadour'a ulaştı.

Versailles'da Yeni Hayat ve Pompadour’un Hamiliği

1749'da Quesnay, Madam de Pompadour'un kişisel hekimi olarak Versailles Sarayı'na yerleşti. Bu ilişki ne romantik ne de duygusaldı; tamamen profesyonel yetenek ve hami-himaye (patronage) üzerine kuruluydu. Quesnay'in sistematik ve keskin zekâsı, Pompadour'un saygısını ve güvenini kazandı.

Kısa süre sonra, tahtın varisi Delfin'i tedavi etmedeki başarısının ardından, Quesnay Kral XV. Louis'nin baş hekimi pozisyonuna yükseltildi.

Quesnay, sarayda Madam de Pompadour'un dairesinin hemen üst katında kendisine ayrılan bir dairede yaşıyordu. Artık sadece bir hekim değildi; bu daire, Aydınlanma Çağı'nın entelektüel merkezi haline gelmişti. Diderot, d'Alembert gibi filozoflar burada toplanıyor, siyasetten bilime her şeyi tartışıyorlardı.

Tıbbın Ekonomiye Uygulanışı

Quesnay, 50'li yaşlarının sonunda, hekimlikten ve fizyolojiden edindiği sistemli düşünceyi, ülkenin ekonomik sorunlarına uygulamaya karar verdi.

Ona göre, eğer insan vücudu kan dolaşımı gibi mükemmel ve doğal bir düzene tabi ise, bir ulusun ekonomisi de öyle olmalıydı. Tıpkı kanın organlar arasında sağlıklı akışının yaşamı sürdürmesi gibi, paranın da ekonomik sınıflar arasında kesintisiz dolaşması, ulusun refahını sağlayacaktı.

Bu analoji, Fizyokrasi okulunun doğuşunu sağladı. Quesnay, ekonominin sağlığının temelini tarımda (doğanın net ürün yarattığı tek yer) gördü ve bu fikri görselleştiren devrim niteliğindeki eserini yarattı:

Bu tablo, modern makroekonominin ve ulusal gelir muhasebesinin ilk adımıydı. Cerrahlıkta edindiği analitik, keskin ve sistematik zihin yapısı, hekimlik diplomasının verdiği entelektüel saygınlık ve saraydaki konumu birleşerek, Quesnay'i tıp doktorluğundan iktisadın kurucu babalarından birine dönüştürdü. O, bir zanaatkâr olarak başladığı hayat yolculuğunu, bir imparatorluğun zenginliğinin kalbine yerleştirilmiş bir düşünür olarak tamamladı.

---

 

 

 

18. Yüzyılda Cerrah ve Hekim Ayrımı

Bu ayrım, Orta Çağ'a kadar uzanan bir hiyerarşinin sonucuydu:

Özellik	👨‍⚕️ Hekim (Médecin)	🔪 Cerrah (Chirurgien)
Sosyal Statü	Yüksek. Toplumun en üst tabakası. Saygın entelektüeller kabul edilirdi.	Düşük. Zanaatkâr olarak görülürdü. Orta Çağ'da berber-cerrahlar bu işi yapardı.
Eğitim	Üniversite eğitimi. Latince okunan felsefe ve tıp teorisi ağırlıklı uzun bir eğitim alırlardı.	Çıraklık/Pratik eğitim. Çoğu zaman resmi bir üniversite eğitimi almazlardı. Pratik becerilere odaklanılırdı.
Yaklaşım	Teorik/Dahili. Vücut sıvılarına (dört mizaca) dayanan teorik tedavi yöntemleri (diyet, ilaçlar, kan alma) ile ilgilenirlerdi.	Pratik/Harici. Bıçak ve alet kullanarak elle yapılan müdahalelerle (yara bakımı, amputasyon, diş çekimi) ilgilenirlerdi.
Unvan	Doktor (Docteur) unvanını taşırlardı.	Usta (Maître) unvanını taşırlardı.