Görünmez El'in Çocukluğu: Adam Smith'in Unutulmuş Başlangıcı

 

👑Görünmez El'in Çocukluğu: Adam Smith'in Unutulmuş Başlangıcı

Ercan Eren

Yıl 1727'ydi ve İskoçya'nın Fife bölgesindeki dingin Strathendry malikânesi, o dönemde henüz "Ulusların Zenginliği “nin yazarı değil, sadece annesi Margaret Douglas'ın göz bebeği olan küçük Adam Smith'e ev sahipliği yapıyordu. Adam, babasını hiç tanımamıştı; tüm dünyası, onu büyük bir şefkat ve titizlikle yetiştiren sevgili annesiydi.

Olay, bahçede geçen sıradan bir öğleden sonra yaşandı. Küçük Adam Smith, her zamanki gibi düşünceli, bazen de kendi oyunlarına dalmış bir halde evin kapısının yakınlarında oyalanıyordu. Zaten çocukluğundan beri yaşıtlarına göre daha dalgın ve içine dönük bir mizaca sahipti. Bu dalgınlık, belki de o an yaşadığı tehlikeyi fark etmesini engelledi.

Gölgelerden Gelenler

Annesinin ve akrabalarının fark edemediği bir anda, göçebe bir gezginler (o dönemin kaynaklarında geçen adıyla çingene veya tinker) çetesi malikânenin yakınlarından geçmekteydi. Bu gezginler, zaman zaman eşya çalmaları veya beklenmedik eylemleriyle biliniyorlardı. Görünüşe göre, küçük ve yalnız bir çocuğun varlığı, onlara cazip bir fırsat sunmuştu.

Grup, küçük Adam'ı hızla alıp gözden kayboldu.

Korku ve Umutsuz Takip

Çocuğun odasına giren annesi Margaret Douglas, onun yerinde olmadığını fark ettiğinde kalbi buz kesti. Evde hızla artan panik, kısa sürede büyük bir aramaya dönüştü. Smith'in amcası Bay Douglas, ailenin reisi olarak durumu hemen kontrol altına aldı ve atını eyerleyerek derhal bir takip ekibi oluşturdu. Bölgede bu tür bir kaybolma vakası nadirdi ve şüpheler anında civardan geçen gezgin gruba yöneldi.

Takip, Fife arazisinde hızla ilerledi. Bay Douglas ve adamları, gezginlerin izlerini bölgenin sık ormanlık alanlarına, Leslie Ormanı'nın derinliklerine kadar sürdüler. Her geçen dakika, küçük Adam'ın gözden kaybolduğu mesafeyi artırıyor, annesi ve akrabaları için endişeyi katlanılmaz bir hale getiriyordu.

Ormanda Gelen Huzur

Ancak şans, geleceğin büyük düşünüründen yanaydı. Takip ekibi, ormanın kenarında gezginlerin izine nihayet yetişti. John Rae'nin anlattığına göre, baskıyı hisseden veya sadece bir çocuğun getireceği sıkıntıyla baş edemeyen grup, onu yanlarında tutmanın tehlikeli olduğunu anladı.

Kimi anlatımlara göre, atlıları gören grup, yüreği burkularak ağlayan küçük Adam'ı orada bırakıp hızla dağıldı. Onu taşıyan gezgin, çocuğu bir çalılığın yakınına bırakarak ormanın derinliklerine doğru kaçtı.

Bay Douglas, aradığı minik bedeni ağaçların arasında bulduğunda yaşadığı rahatlama tarif edilemezdi. Küçük Adam Smith, fiziksel olarak yara almamıştı. Amcası onu kollarının arasına aldı ve hızla annesi Margaret Douglas'a geri götürdü.

Böylece, insan doğası ve ahlaki duygular üzerine en derin eserleri yazacak olan zihin, daha kariyerine başlamadan, vahşi bir çocukluk macerası yaşamış oldu. Biyografi yazarı Rae'nin alaycı yorumu ise bu olayın üzerindeki ironiyi pekiştirdi:

"Şüphesiz ki o, kötü bir çingene olurdu."

Bu olay, Adam Smith'in akademik hayatının o kadar tersiydi ki, onun ne kadar olağanüstü ve beklenmedik bir deha olduğunu da gösteriyordu. O gün kurtarılan çocuk, hayatının geri kalanını annesinin sevgi dolu gözetimi altında, düşüncelerine dalmış bir bilge olarak geçirecekti.

---

John Rae,  "The Life of Adam Smith" (Adam Smith'in Hayatı), 1895’den esinlenerek öykü tarzında yazılmıştır.